Neuroprzekaźnikami, które nazywa się także neurotransmiterami lub neuromediatorami, są cząsteczki chemiczne, odpowiedzialne za przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami. Neuroprzekaźnikiem może być zarówno serotonina, jak i wazopresyna czy glicyna. Ich ważność udowodniono w 1921 roku wykazując, że dzięki nim komórki nerwowe mogą się ze sobą komunikować. Obecnie medycyna wyróżnia 100 różnych neuroprzekaźników, które są substancjami chemicznymi.
Rodzaje neuroprzekaźników
Przy rozważaniu istoty neuroprzekaźników należy pamiętać, że komórki nerwowe przekazują między sobą impulsy za pomocą wyładować elektrycznych, dlatego do przekazywania informacji przez neuroprzekaźniki potrzebna jest dodatkowa osłona. Neuroprzekaźniki, czyli substancje chemiczne, znajdują się w pęcherzykach synaptycznych, w których łączą się z charakterystycznymi dla swojej istoty receptorami. Neuroreceptor po połączeniu z receptorem może pobudzać komórkę nerwową do działania lub hamować jej aktywność. Do najważniejszych neuroprzekaźników zalicza się: adrenalinę, serotoninę, dopaminę, wybrane hormony (np. wazopresyna czy oksytocyna), tlenek azotu czy kwas glutaminowy. Wymienione neuroprzekaźniki wskazują, że do tej grupy zalicza się zarówno aminokwasy, jak i peptydy czy pochodne puryn.
Przykłady działania wybranych neuroprzekaźników
Występująca w różnych częściach układu nerwowego dopamina wykazuje zróżnicowane działanie, odpowiadając m.in. za koordynacje ruchów czy napięcie mięśni. Dopamina wpływa również na emocje, zmniejsza również wydzielanie prolaktyny. Nazywana hormonem szczęścia serotonina produkowana jest w układzie nerwowym, pokarmowym czy w płytkach krwi i odpowiada odpowiednio za: nastrój, reguluje sen, wpływa także na apetyt czy popęd płciowy. Endorfiny związane są z odczuwaniem szczęścia, mogąc doprowadzać do stanów euforii. Endorfiny minimalizują odczuwanie bólu czy drętwienie mięśni. Z kolei kojarzona z wydzielaniem w czasie zagrożenia adrenalina kontroluje pracę nadnerczy, ma również znaczący wpływ na sen. To właśnie adrenalina mobilizuje organizm w sytuacjach ekspozycji na stres.
Zaburzenia związane z ilością neuroprzekaźników
Ilość neuroprzekaźników może mieć również realny wpływ na powstawanie niektórych schorzeń. Niedobór serotoniny prowadzi do stanów depresyjnych, bezsenności, zachowań agresywnych, ale również przyczynia się do objadania się. Nadmiar dopaminy zaobserwowano u chorych cierpiących na schizofrenię – w tym przypadku dopamina odpowiada za omamy i urojenia. Z kolei zbyt niski poziom dopaminy kojarzony jest z chorobą Parkinsona. Chorobą ściśle powiązaną z niedostatecznym poziomem neuroprzekaźnika, jakim jest acetyloholina, jest choroba Alzheimera. Acetyloholina w tym przypadku jest odpowiedzialna za proces zapamiętywania i odtwarzania zapamiętanych informacji.
Podawanie wybranych neuroprzekaźników wykorzystywane jest w leczeniu wybranych schorzeń. Tak podaje się dopaminę u chorych na Parkinsona, na tej samej zasadzie podaje się leki osobom chorym na depresję. Neuroprzekaźniki wykorzystywane są także w pigułkach gwałtu.
